Nang mawala ang awitan ng mga kuliglig

NANG MAWALA ANG AWITAN NG MGA KULIGLIG

himbing man, dinig ang awitan ng mga kuliglig

tila kaysasaya't walang nadaramang panganib

subalit bigla, dumatal ang unos, nangaligkig

kaylakas ng sipol ng hangin sa gabing malamig

umaga'y iba ang narinig, pagputol ng kahoy

habang pakiramdam ko, mga puno'y nananaghoy

habang katutubo'y patuloy na itinataboy

ng mga tuta ng kapitalistang mapangdenggoy

hinahanap ko'y pag-aawitan ng mga ibon

sabay sa pagkawala ng puno'y nawala iyon

naging maalinsangan na ang bawat kong pagbangon

naging mabanas na ang dating masayang kahapon

ah, paano ba maililigtas ang kagubatan

mula sa tubo't kasakiman ng mga gahaman

upang dibdib ng kagubatan ay pagkakitaan

habang nasisira naman ang gubat na tahanan

sa ngayon, sa tula ko sila maipagtatanggol

gayong di ito solusyon sa kanilang hagulgol

dahil ang pagtatanggol sa kanila'y may ginugugol

panahon, buhay, pawis, dugo, sa kanilang ungol

kaya paumanhin kung ito lang ang magagawa

ngunit pagbubutihin ko ang bawat kong pagkatha

para sa puno, ibon, dagat, kuliglig ang tula

upang maisiwalat ang bawat nilang pagluha

- gregoriovbituinjr.

05.31.2021 (World No Tobacco Day)

Dagat na'y nalulunod sa upos

DAGAT NA'Y NALULUNOD SA UPOS

dagat na'y nalulunod sa upos

sa basurang ito'y lubos-lubos

paano ba ito mauubos

ika nga, labis ay kinakalos

hanggang maisipang mag-yosibrick

na estilo'y para ring ecobrick

di na lang plastik ang isisiksik

kundi upos din sa boteng plastik

baka sa upos, may magawa pa

lalo't binubuo rin ng hibla

barong ay mula hibla ng pinya

lubid ay sa hibla ng abaka

pagyoyosibrik ay simula lang

ng pagtatanggol sa kalikasan

pati sa ating kapaligiran

at sa daigdig nating tahanan

masasamahan ba ninyo ako

sa marangal na gawaing ito

salamat sa pagsuporta ninyo

sa dakilang adhikaing ito

- gregoriovbituinjr.

05.31.2021 (World No Tobacco Day)

Tula ngayong World No Tobacco Day

TULA NGAYONG WORLD NO TOBACCO DAY

ngayong World No Tobacco Day, patuloy ang adhika

ng paggawa ng yosibrick na layon ay dakila

tumulong upang sa upos ay mayroong magawa

upang di ito basurang kakainin ng isda

aba'y tadtad ng upos ang ating kapaligiran

isa sa nangungunang basura sa karagatan

kaya gawaing pagyoyosibrik ay naisipan

upang may maitulong din kay Inang Kalikasan

tulad ng ecobrick na plastik ang isinisiksik

upos naman ng yosi'y ipasok sa boteng plastik

isang layuning ginawang walang patumpik-tumpik

baka masagip pa ang kalikasang humihibik

- gregoriovbituinjr.

05.31.2021

Bukas na'y world No Tobacco Day

BUKAS NA'Y WORLD NO TOBACCO DAY

'Day, bukas na'y world No Tobacco Day, paalala lang

lalo't kayrami kong tanong na dapat matugunan

maraming nagyoyosi, upos nama'y naglutangan

sa sapa, ilog, lawa, at laot ng karagatan

mareresiklo pa ba ang upos na nagsumiksik

sa mga bahura't tangrib? sadyang kahindik-hindik!

lalo kung basurang ito'y magiging microplastic

na kakainin ng mga isdang di makahibik

habang kakainin natin ang mga isdang iyan

at microplastic ay mapupunta sa ating tiyan

dahil sa upos ng yosing tinapon ay kung saan lang

wala bang magawa sa upos ang pamahalaan?

hanggang paunawa lang bang "Bawal Manigarilyo"?

habang sa upos ay walang nagagawa ang tao?

anong gagawin sa upos? pag-isipang totoo!

ang mga hibla ba ng upos ay mareresiklo?

kung nagagawang lubid iyang hibla ng abaka

at kung nagagawang barong iyang hibla ng pinya

sa hibla ng upos baka tayo'y may magawa pa

upang di lang ito maglipana bilang basura

'Day, bukas na'y World No Tobacco Day, anong gagawin?

magdiwang, magprograma, katubigan ba'y linisin?

sapat ba ang magrali basta may tutuligsain?

o may kongkretong aksyon sa upos na dapat gawin?

- gregoriovbituinjr.05.30.2021

* litratong kuha ng makatang gala habang nakasakay sa isang dyip

Samahang Engels at Kalikasan

SAMAHANG ENGELS AT KALIKASAN

nais kong magtatag ng pangkalikasang samahan

na Dialectics of Nature ni Engels ang batayan

papangalanang Samahang Engels at Kalikasan

na tututok sa mga isyu ng kapaligiran

pag-aaralang mabuti ang kanyang buong akda

at isasalin ko rin ito sa sariling wika

upang ito'y madaling maunawaan ng madla

na dagdag sa habangbuhay kong misyon at adhika

mag-organisa pa lang ng samahan ay mahirap

ngunit dapat simulan nang maabot ang pangarap

ngunit dapat magturo't mga dukha'y makausap

at mga aral ni Engels ay maipalaganap

sa Earth Day at World Environment Day, kami'y sasama

sa mga pagkilos para rito'y makikiisa

at itataguyod ang aral ni Engels sa masa

baka makatulong din sa pagbago ng sistema

Dialectics of Nature ni Engels ay gawing gabay

ng bagong samahang may layon at adhikang lantay

sa panahon niya'y di ito nalathalang tunay

kundi ilang taon nang malaon na siyang patay

dapat kumilos upang magtagumpay sa layunin

dagdag pa'y susulat ng pahayag at lathalain

magpapatatak ng tshirt na aming susuutin

ah, Dialectics of Nature ay iyo ring aralin

- gregoriovbituinjr.

05.30.2021

Ang pangarap

ANG PANGARAP

nakakagutom ang katarungan

kaya dapat matutong lumaban

upang makamit ang inaasam:

pantay at parehas na lipunan

malupit ang kawalang hustisya

lalo na sa karaniwang masa

sadyang nangwawasak ng pandama

ang dulot ng bulok na sistema

ang mga dukha'y binubusabos

lalo't buhay nga'y kalunos-lunos

sahod ng manggagawa pa'y kapos

tiis-tiis lang, makakaraos

anong dahilan ng mga ito

may tao ba talagang demonyo

o dahil pag-aari'y pribado

kaya maraming hirap sa mundo

ah, kailangan nating magsuri

bakit may burgesya't naghahari

dahil sa pribadong pag-aari

sumulpot ang interes at uri

nakikita na ang kasagutan

bakit sa mundo'y may kahirapan

kung susuriin ang kalagayan

ng pamayanan, bansa't lipunan

pribadong pag-aari'y pawiin

yaman ng lipunan ay tipunin

ipamahaging pantay-pantay din

upang ang lahat ay makakain

kahit isa'y walang maiiwan

kamtin ang hustisyang panlipunan

at ating itatayong tuluyan

ay isang makataong lipunan

- gregoriovbituinjr.05.30.2021

Salamat sa mga unyon

SALAMAT SA MGA UNYON

salamat sa mga unyon

manggagawa'y nagsibangon

nang tuluyang magkaroon

nitong pagbabagong layon

pagkilos nang sama-sama

ay nagawa't kinakaya

upang kamtin naman nila

ang panlipunang hustisya

sahod ay bayarang wasto

walong oras na trabaho

karapatan, unyonismo

katarungan, makatao

ngunit marami pang hamon:

pagkat kontraktwalisasyon

sa obrero'y lumalamon

ang wakasan ito'y misyon

- gregoriovbituinjr.

* litrato mula sa google

Sa minsan kong paglalakbay

SA MINSAN KONG PAGLALAKBAY

aking pasya'y lakbayin ang iyong mga pahina

kahit plumang tangan ay halos mawalan ng tinta

sa kalooban ay binibigyan kitang halaga

pagkat batid kong sa iyo'y mayroon pang pag-asa

narito akong mandirigmang sa iyo'y lulusob

halukipkip ang iwing hangaring sadyang marubdob

upang mailabas ang lahat ng nasasaloob

at iyang kinalalagyan mo'y tuluyang makubkob

sa unang kabanata pa lang ay nararahuyo

matiyagang tinatahak ang samutsaring yugto

ang hanap kong maninibasib ay tila naglaho

habang sa paggalugad ay naritong di huminto

ang ikalawang kabanata'y di matapos-tapos

tila ba kung saan ay lagi akong humahangos

upang iwasan lamang ang mga kalunos-lunos

na sa puso'y sumiklab, na sa balat ko'y lumapnos

hanggang tahakin pa ang iba't ibang kabanata

nailagan ang palaso ng bunying mandirigma

ngunit nakaliligalig ang unos at pagbaha

habang mga nasalanta'y sadyang kaawa-awa

- gregoriovbituinjr.05.30.2021

Basyan

BASYAN

may taal palang salita sa suksukan ng pana

na magagamit sa mga sanaysay, kwento't tula

halimbawa, ang kwento ng Aztec na mandirigma

o kwento ni Robinhood o kawal-Spartan pa nga

kung ang tawag sa suksukan ng itak ay kaluban

na laging gamit ng magsasaka sa kabukiran

ang suksukan naman ng mga palaso ay basyan

na ginamit ng mandirigma noong una pa man

bihirang pansinin ang basyan kahit napanood

ang Lord of the Rings, Sacred Arrows, Rambo at Robinhood

dahil di alam ang tawag doon ng inyong lingkod

ngayon, bilang makata'y aking itinataguyod

ito'y sinaunang Tagalog, ayon sa saliksik

sa U.P. Diksiyonaryong Filipino natitik

gawa sa kahoy ang basyan, gamit ng mababagsik

na mandirigma, lalo ng aping nanghihimagsik

salitang taal sa atin ay gamiting totoo

lalo na't nasasaliksik natin ang mga ito

ang salitang basyan ay binabahagi sa inyo

upang magamit na sa ating mga tula't kwento

- gregoriovbituinjr.

* basyan - kaluban o suksukan ng mga palaso na gawa sa kahoy, mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, p. 149

Pagbabasa ng tula ng kapwa makata

PAGBABASA NG TULA NG KAPWA MAKATA

binabasa-basa ang tula ni Archibald Mac Leigh

ang Ars Poetica habang dito'y di mapakali

pananalinghaga'y anupa't nakabibighani

na tila yakap ko na ang magandang binibini

minsan, dapat tayong magbasa ng tula ng iba

at baka may ibinabahagi silang pag-asa

na dapat pala tayong patuloy na makibaka

upang kamtin ang asam na panlipunang hustisya

ang mga mapagsamantala'y sadyang anong lupit

na kawawang obrero sa mata nila'y mainit

bulok na sistema nga'y pilit pang pinipilipit

kaya karapatang pantao'y dapat pang igiit

paglalarawan nito'y tungkulin naming makata

sariling pagsulong ang pagbasa ng ibang katha

baka may mapulot na ginto sa putikang lupa

nagbabakasakaling tayo rito'y may mapala

- gregoriovbituinjr.

05.29.2021

Isa lang akong panitikero

ISA LANG AKONG PANITIKERO

"Poets are the unacknowledged legislators of the world." ~ Percy Byshe Shelley (1792-1822), makata mula sa Inglatera

huwag birahin, isa lang akong panitikero

bagamat mga tuso't tiwali'y binibira ko

huwag din sanang tokhangin ang manunulang ito

kahit krimeng pagtokhang ay binibirang totoo

bagamat di naman nasulat sa anumang batas

na sa akda'y bibirahin sinumang talipandas

marangal ang layon at misyon naming nilalandas

lalo't hangad ay lipunang gumagalaw ng patas

pag may kamalian, marapat ba kaming pumikit

lalo't pinagsasamantalahan ang maliliit

lalo't babae't dukha'y inaapi't nilalait

tamang presyo ng lakas-paggawa'y pinagkakait

kung kabulastugan ay isiwalat ko sa tula

kung nangyayari sa bayan ay aming isadula

kung sa aming kwento'y ilahad ang danas ng madla

ito'y marangal na tungkulin ng mga makata

isa man akong panitikero, may adhikain

upang mali sa lipunan ay aming tuligsain

at kung dahil sa tungkuling ito ako'y patayin

ay magkakabahid ng dugo ang pluma kong angkin

- gregoriovbituinjr.

05.28.2021

Pala-palagay

PALA-PALAGAY

I

nahan ang mahal

napatigagal

sumbong ng bungal

nagpakabanal

nakalulungkot

tila bangungot

saan sumuot

at nagpakipot

kaya ang sinta

ay nagwala na

nagtago daw ba

ito sa kanya

II

sila't tumagay

ng walang humpay

nang may umaray

di napalagay

pagkat biglaan

ang kahangalan

pinaglaruan

yaong hukluban

buti ng puso

na ba'y naglaho

at dinuduro

ang masang dungo

III

kayraming gusot

ang idinulot

ng mapag-imbot

at tusong salot

nahan ang bait

sa dukha't gipit

na nilalait

ng malulupit

kapwa'y mahalin

huwag apihin

sila'y tao rin

ating isipin

- gregoriovbituinjr.

05.28.2021

Pangakong napapako

PANGAKONG NAPAPAKO

bakit nga ba kayraming pangako ang napapako?

di tinupad ng mahal ang sinumpaang pangako?

pangako ba ng pulitiko'y pagbabalatkayo?

na sa mga kampanyahan ay nagiging hunyango?

kaya nga ba pangako ay upang ipakong sadya?

na pinaglalaruan lang ang bawat sinalita?

sa Kartilya ng Katipunan ay nakalathala

anya: Sa taong may hiya, salita'y panunumpa!

kaya hirap magbitaw ng salita ang tulad ko

na kasapi ng isang samahang Katipunero

dahil sa gabay ng Kartilya'y nagpapakatao

dahil Kartilya'y sinasabuhay punto per punto

kaya ang bawat pangako'y katumbas ng dignidad

pag salita'y pinako, makasarili ang hangad

kaya puri't pagkatao'y sa putikan sinadsad

kalawanging puso't kawalang dangal mo'y nalantad

- gregoriovbituinjr.05.26.2021

Ang habilin sa dyip

ANG HABILIN SA DYIP

sa sinakyan kong dyip ay habilin sa pasahero

nakapaskil sa harapan: Bawal Manigarilyo

ayos lang sa akin, di ako nagbibisyo nito

lalo't kinikilalang patakarang ito'y wasto

World No Tobacco Day na sa katapusan ng buwan

ng Mayo't ganitong bilin ay kinakailangan

habiling huwag abusuhin ang baga't katawan

paalalang irespeto ang bawat karapatan

maraming nagyoyosing sa suliranin ay lugmok

at sa yosi'y nakakahiram ng ginhawang alok

maraming may hikang ayaw makaamoy ng usok

karapatan nilang huminga'y igalang, maarok

at sa katapusan ng Mayo bilang paghahanda

mga ekobrik at yosibrik ay aking ginawa

habang pinagninilayan ang lilikhaing tula

upang ipagdiwang ang araw nang hindi tulala

- gregoriovbituinjr.

* litratong kuha ng makatang gala sa dyip niyang nasakyan, 05.26.2021

Pagtatasa sa bawat agam-agam

PAGTATASA SA BAWAT AGAM-AGAM

kailangan ding magtasa sa bawat agam-agam

upang alinsangan ay bakasakaling maparam

habang pinag-iisipan kung ano bang mainam

habang pinag-uusapan kung anong aming alam

upang maisagawa ang nararapat na plano

upang sa bawat karanasan ay may pagkatuto

upang nakalap na datos ay suriing totoo

upang nagkakaisa ng tono ang kolektibo

upang panlipunang hustisya'y makamit ng madla

upang bulok na sistema'y malabanan ng dukha

upang uring manggagawa'y pagkaisahing diwa

upang kamtin ang lipunang makatao't ginhawa

payak lamang naman ang layunin at adhikain:

pagsasamantala ng tao sa tao'y pawiin

pakikipagkapwa, panlipunang hustisya'y kamtin

magpakatao, karapatang pantao'y galangin

sa kumunoy man o sa mga putikan sasabak

ang mga tibak ay talagang may pusong busilak

nilalandas ang lansangang di basta tinatahak

upang lipunang makatao'y matayo't matiyak

- gregoriovbituinjr.05.26.21

Mga tula sa Unang Daigdigang Digma

MGA TULA SA UNANG DAIGDIGANG DIGMA

magpatuloy pa rin kitang kumatha ng kumatha

habang binabasa ang tula ng ibang makata

sa kasaysayan lalo na sa panahong may digma

ang yugto mang iyon ay ayaw nating masariwa

anong isiniwalat ng mga makatang iyon

sa digmaan at patayan sa kanilang panahon

inilahad nilang patula ang nangyari noon

datapwat ito'y hindi upang maging inspirasyon

na sa yugtong iyon may makatang inilarawan

ang kasawian, walang pagdiriwang sa digmaan

kundi pagluha sa pagkawala ng kasamahan

kundi himutok upang kamtin lang ang kalayaan

bakit dinaan sa digmaang kayraming nasawi

upang makuha ng mananakop ang minimithi

bakit kailangang may digmaang nagpapalungi

sa bansang imbes halik ay dugo ang pinadampi

Unang Daigdigang Digmaan ang isinatula

ng mga makatang saksi sa naganap na digma

na batayan din ng historyang nakakatulala

buti't tula nila'y nakita, di na mawawala

- gregoriovbituinjr.

Sana, hustisya'y kamtin

SANA, HUSTISYA'Y KAMTIN

di matingkala ang pinsalang 

dinulot nila sa pinaslang

tokhang ay ginawang libangang

kaylupit tungo sa libingang

di mawaring atas ng bu-ang

ngingisi-ngisi lang si Tanda

na tila baga asal-linta

habang mga ina'y lumuha

hustisya ba'y walang magawa

tatawa-tawa ang kuhila

wala na bang due process of law

paslang na lang doon at dito

proseso'y di na nirespeto

naging halimaw na totoo

silang mga walang prinsipyo

sana hustisya'y kamtin pa rin

ng mga biktima ng krimen

balang araw, mananagot din

yaong tumalimang salarin

sa atas ng bu-ang at praning

- gregoriovbituinjr.

* litratong kuha ng makatang gala habang naglalakad kung saan-saan

Ang isdang nababalutan ng plastik

ANG ISDANG NABABALUTAN NG PLASTIK

kaytindi ng balitang nababalutan ng plastik

ang galunggong na iyon na kanilang inihibik

habang isdang yaon ang pulutan ko sa pagbarik

kinakain ko na rin kaya'y mga microplastic?

sinong may kagagawan sa ganitong nangyayari?

pag nagkasakit dahil dito'y sinong masisisi?

sisisihin mo ba'y isda't kinain nila kasi?

ang naglipanang plastik na sa laot nga'y dumami?

anong dapat nating gawin? anong mungkahi ninyo?

sa susunod na henerasyon ba'y pamana ito?

paano ang kalusugan ng ating kapwa tao?

kung hahayaan lang nating mangyari ang ganito?

pinag-uusapan talaga ang West Philippine Sea

habang sa isdang kumain ng plastik, tayo'y pipi

balita lang ba ito't magiging bulag at bingi?

o dapat tayong kumilos sa problemang sakbibi?

halina't magsama-sama at ito'y pag-usapan

at igiit natin sa maraming pamahalaan

na ating karagatan ay puno ng kaplastikan

sana namununo'y di rin plastik ang katugunan

- gregoriovbituinjr.

* litrato mula sa google

Matabang punla

MATABANG PUNLA

ang mga aktibista't tulad ng matabang punla

pagkat lipunang makatao ang inaadhika

lumalaban sa mga gahaman, tuso't kuhila

laban sa burgesyang mapagsamantala sa dukha

tumaba ang punla na araw-gabi'y dinidilig

na balang araw ay gintong palay ang mahahamig

tulad man ng dukhang isang tuka sa bawat kahig

ay patuloy sa pagkilos at pagkakapitbisig

ang manggagawa'y tulad ng masipag na kalabaw

gigising na't magtatrabaho sa madaling araw

kalabaw at tanim ay titiyaking di mauhaw

habang inaaral ang lipunan sa bawat galaw

mataba ang lupa sa paglunsad ng pagbabago

na ang mga kuhila'y patatalsikin sa pwesto

upang uring manggagawa ang maging liderato

magtatayo ng hangad na lipunang makatao

habang kapitalismo'y patuloy na yumuyurak

ng dangal ng bayan ay nariyan ang mga tibak

nagtatanim ng palay sa bundok man o sa lambak

na pawang masisipag sa paglinang ng pinitak

- gregoriovbituinjr.

* litrato mula sa google

Lipunang pantay, patas, parehas

LIPUNANG PANTAY, PATAS, PAREHAS

pangarap ay pagkakapantay-pantay sa lipunan

bawat isa'y nagpapakatao't naggagalangan

subalit di pa naman ganito ang kaayusan

kaya ito'y patuloy nating ipinaglalaban

subalit burgesya'y paano magpapakatao

kung laging nasa isip ay tumubo ang negosyo

ginigilitan na sa leeg ang mga obrero

subalit di pa ba makapalag sa mga tuso?

kaya dapat ngang mag-organisa, mag-organisa

organisahin ang obrero, dukha't magsasaka

pag-aralan ang lipunan, baguhin ang sistema

ipaglabang makamit ang panlipunang hustisya

alamin ng madla bakit pribadong pag-aari

ang dahilan ng pagsasamantala't pagkasawi

ng mayorya sa lipunan na laging napalungi

sa bulok na sistemang di na dapat manatili

walang nagugutom sa tinatahak nating landas

kung saan umiiral ang katarungan at batas

may respeto sa due process, lumalaban ng patas

sa pangarap na lipunang pantay, patas, parehas

- gregoriovbituinjr.

* litratong kuha ng makatang gala malapit sa Cultural Center of the Philippines sa Roxas Blvd.

Dinadaan na lang sa tula

DINADAAN NA LANG SA TULA

dinadaan ko na lang sa tula ang karanasan

pati na mga nababalitaang karahasan

sapagkat di na naggagalangan ng karapatan

nababalewala ang panlipunang katarungan

bakit kailangang maganap ang mga ganito?

dahil ba nasusulat daw sa kung anumang libro?

dahil ba iyan daw ang tadhana ng mga tao?

dahil ba tinakda ng sistemang kapitalismo?

bata pa lang ay napag-aralan sa eskwelahan

ang basura'y itapon ng tama sa basurahan

subalit tila ba ito'y sadyang kinalimutan

pagkat naglipana ang basura sa karagatan

palutang-lutang na sa laot ang upos at plastik

kinakain naman ng mga isda'y microplastic

tao'y kakainin ang isdang kumain ng plastik

magtataka pa ba tayong kayraming taong plastik?

sa bawat hakbang, isang tula ang balak makatha

tingnan ang dinadaanan, huwag nakatingala

ah, pasasaan ba't malulutas din nating kusa

ang anumang suliranin, unos din ay huhupa

- gregoriovbituinjr.

Ilang panambitan sa madaling araw

ILANG PANAMBITAN SA MADALING ARAW

madaling araw, nagmulat ng mata at bumangon

upang manubigan upang umidlip muli roon

habang sa panaginip, may diwatang naglimayon

sinalubong ko siya subalit di ko matunton

may ibang katangian ang nakabimbing tag-araw

animo sa likod ko'y may nakaambang balaraw

mabuti na lamang at matapang-tapang ang lugaw

na inihain nila kaya isip ko'y napukaw

malupit ang sanga-sangang dila ng pulitiko

na turing sa dukha'y basahan, tulad niyang trapo

subalit siya'y iba, serbisyo'y ninenegosyo

naging hari ng katiwalian, nakalaboso

nakikita mo ba kung gaano kawalanghiya

yaong sa iba't ibang pabrika'y namamahala

imbes gawing regular ang kanilang manggagawa

aba'y ginagawang kontraktwal ng mga kuhila

dinig ko ang tila awitan ng mga kuliglig

naalimpungatan at muling tumayo't nanubig

kailan kaya hinaing ng dukha'y maririnig?

kapag ba lipunang makatao na'y naitindig?

at muli kong inihiga ang pagal kong katawan

upang ipahinga't may lakad pa kinabukasan

baka sa paghimbing ay makita ang kalutasan

kung paanong una kong nobela'y mawawakasan

- gregoriovbituinjr.

Patalastas sa isang paaralan

PATALASTAS SA ISANG PAARALAN

nakakatuwa yaong paaralan sa Navotas

dahil sa ipininta nila sa bakod sa labas

"No Smoking Area" yaong kanilang patalastas

tinukoy pa kung anong nakakasakop na batas

ang ibig sabihin, bawal doong manigarilyo

estudyante'y tinuturuan nang huwag magbisyo

salamat naman, maaga pa lang ay may ganito

upang kalusugan muna ang isiping totoo

unahin ang pag-aaral, payo sa kabataan

huwag magbisyo, isipin muna'y kinabukasan

alalahaning nagsisikap ang inyong magulang

na sa inyong pag-aaral, kayo'y iginagapang

kung iniisip n'yong yosi'y pamporma sa babae

astig ang inyong dating sa magandang binibini

baka mali kayo, mahirap magsisi sa huli

kabataan, maiging mag-aral munang mabuti

- gregoriobituinjr.

* kuha ng makatang gala nang minsang mapadaan sa Tumana sa Lungsod ng Navotas

Soneto laban sa basura

SONETO LABAN SA BASURA

Ang ating mundo'y tinadtad na ng basurang plastik

At upos na sa kanal at laot nagsusumiksik

Sa ganyan, ang inyong puso ba'y di naghihimagsik?

Hahayaan na lang ang problema't mananahimik?

Gising! at pag-usapan ang problema sa basura

Bumangon upang kapaligiran ay mapaganda

Anong nakikita ninyong solusyon sa problema?

Ah, kayrami nang batas subalit nasusunod ba?

Ako nga'y sumali sa gumagawa ng ecobrick

Kung saan sa boteng plastik ay aming sinisiksik

Ang ginupit na plastik, patitigasing parang brick

At pagdating sa upos, ginagawa ko'y yosibrick

Ikaw, anong ginagawa para sa kalikasan?

Halina't magbahaginan tayo ng kaalaman!

- gregoriovbituinjr.

Pangalagaan at ipaglaban ang kalikasan

PANGALAGAAN AT IPAGLABAN ANG KALIKASAN

tinanong ako ng isang tagapakinig minsan

paano raw kalikasan ay mapangalagaan

kung di raw naman nakikinig ang pamahalaan

maliliit lamang daw kami't di mapakikinggan

bakit? tanong ko, sila lang ba'y aasahan natin

ngunit maliliit man tayo'y baka makapuwing

kung anong nakikita nating tama'y ating gawin

sumisira sa kalikasa'y ating kalabanin

dagdag niya, mapanganib ang naiisip ninyo

lalo na't tokhang ang polisiya nitong gobyerno

terorista kayo pag bu-ang ay kinalaban n'yo

pulis at army'y nagtila kanyang hukbong pribado

ang aming tugon, gawin ang para sa kalikasan

gawin naman nila ang para sa pamahalaan

sa amin, di basura ang daigdig na tahanan

magtanim din ng puno para sa kinabukasan

naglipana kung saan-saan ang upos at plastik

sa pagmimina, buhay ng katutubo'y tumirik

nangamatay ang pananim, ang madla'y humihibik

bakit tropa ng gobyerno'y takot ang hinahasik

ang pamahalaan ba'y kampi sa kapitalista?

dahil inaakyat nila'y limpak-limpak na pera

dahil sa pagsira sa kalikasan kumikita

anong gagawin sa ganito? tutunganga lang ba?

sa maraming upos, may proyekto akong yosibrik

sa basurang plastik, may proyekto kaming ekobrik

sa laot, kinakain na ng isda'y microplastic

sa mga nangyayari, tayo lang ba'y tatahimik?

huwag hayaang maitayo ang malalaking dam

kung buhay ng kapwa ang magiging kapalit niyan

imbes pulos coal plant, tayo'y mag-renewable naman

mga ito'y pag-isipan at ating pagtulungan

- gregoriovbituinjr.

Sa dalawang aarestuhing Beauty Queen

SA DALAWANG AARESTUHING BEAUTY QUEEN

dalawa silang anong tapang na kababaihan

dalawang beauty queen, mga musa ng kagandahan

dalawang Miss Myanmar, sa bansa nila'y karangalan

dalawang dalaga sa puso ng sangkatauhan

aarestuhin sila, ayon sa mga balita

ng Myanmar military junta pag-uwi sa bansa

dahil hustisya'y ipinanawagan nilang sadya

dahil military junta'y kanilang sinalunga

Miss Universe Myanmar Thuzar Wint Lwin ang isang ngalan

at Miss Grand Myanmar Han Lay naman ang isa pang ngalan

inuusig sa Myanmar ang dalawang kagandahan

gayong sa kanilang bansa'y nagbigay-karangalan

na sa nangyari sa Myanmar, nagsabi ng totoo

hinggil sa kudeta ng militar noong Pebrero

hinuli ang pamunuan ng sibilyang gobyerno

at sa nagprotesta, napapatay na'y libu-libo

salamat sa dalawang dilag sa kabayanihan

upang sa mundo'y isiwalat ang katotohanan

upang kababayan ay masagip sa kamatayan

upang panlipunang hustisya'y makamit ng bayan

aming mensahe sa dalawang magandang Beauty Queen

narinig na ng buong mundo ang inyong hinaing

kayo'y mga bayani sa bansa ninyong tinuring

huwag munang umuwi sapagkat kayo'y darakpin

kung sakaling walang mapuntahan, kayo'y kumatok

bakasakaling sa aming bansa'y tanggaping lubos

habang pinaglalaban ninyong tuluyang matapos

ang military junta't mawala ang nasa tuktok

- gregoriovbituinjr.

Pusong lutang

PUSONG LUTANG

may pusong mamon

may pusong bato

at ngayon naman

may pusong lutang

kamangha-mangha

para sa madla

makatang gala

ba'y isinumpa

lutang ang puso

tila siphayo

lamig bumanto

sa kumukulo

may pusong bato

di na nagmahal

puso'y tuliro

kapara'y hangal

may pusong halang

gawa'y manokhang

utos ng bu-ang

daming pinaslang

may pusong ligaw

na di makita

hanap na pugad

nawala na ba

ang pusong lutang

pala'y halaman

aking nalaman

ngayon-ngayon lang

halamang tubig

bilog ang hugis

kaibig-ibig

puso'y kawangis

- gregoriovbituinjr.

* mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 1024

Ang solong halaman sa kanal

ANG SOLONG HALAMAN SA KANAL

kahit dukha mang nakatira sa tabi ng kanal

kung nagpapakatao't nabubuhay ng marangal

siya'y yayabong din sa gitna man ng mga hangal

at ang dukhang iyon ay baka ituring pang banal

saan mo dadalhin ang kayamanang inaari

kung sa iyong kapwa'y di naman ibinabahagi

di naman sila nagsikap, ang iyong pagsusuri

kasalanan naman nila kung sila'y mapalungi

kayang mabuhay ng halaman sa kanal na iyon

sapagkat nagpunyagi ang binhing napadpad doon

tubig, hangin, kalikasan ang sa kanya'y tumulong

sarili'y di pinabayaan, nagsikap, umusbong

marahil, siya'y tulad kong mag-isa sa pagkatha

o ako'y tulad niyang mag-isang sumasalunga

sa agos ng lipunang kayraming nagdaralita

subalit naaalpasan ang hirap, dusa't luha

ah, solo man akong halamang umusbong sa lungsod

ngunit di ako mananatiling tagapanood

may pakialam sa isyu ng lipunan, di tuod

na kasangga ng magsasaka't manggagawang pagod

- gregoriovbituinjr.

* litratong kuha ng makatang gala sa kanyang nadaanan

Sa bundok na iyon

SA BUNDOK NA IYON

kaytalim ng pangungusap na naroong narinig

na sa buong katauhan ko'y nakapanginginig

kumbaga sa pagkain ay sadyang nakabibikig

sa puso'y tumusok ang sinabing nakatutulig

nararanasan din natin sa buhay ang karimlan

subalit dapat magpakatatag at manindigan

sa kapwa'y gawin ang tama't talagang kabutihan

daratal din ang umagang buong kaliwanagan

kung isa lamang akong lawin, nais kong lumipad

upang iba't ibang panig ng bansa'y magalugad

upang makipag-usap sa kapareho ng hangad

upang pagbabagong asam sa masa'y mailahad

kung isa lamang akong nilalang na naging bundok

tulad ng nasa alamat o kwentong bayang arok

hahayaang masisipag ay marating ang tuktok

habang naghahangad palitan ang sistemang bulok

kung isa akong bagani sa mga kwento't tula

pinamumunuan ay mga bunying mandirigma

itatayo ko'y lipunang malaya't maginhawa

kung saan walang inggitan, alitan, dusa't luha

kung sa isang liblib na pook, ako'y pulitiko

mamamayan ko'y di basahan at ako'y di trapo

ang serbisyo'y serbisyo, di dapat gawing negosyo

tunay na pamamahala'y pagsisilbi sa tao

nasa kabundukan man, hangad ay kapayapaan

payapang puso't diwa, di lamang katahimikan

na madarama sa isang makataong lipunan

oo, sadyang pagpapakatao'y kahalagahan

- gregoriovbituinjr.

* litrato mula sa google

Mag-ingay laban sa karahasan

MAG-INGAY LABAN SA KARAHASAN

mag-ingay laban

sa karahasan

at ipaglaban

ang karapatan

walang due process

naghihinagpis

ang ina't misis

na nagtitiis

krimen ang tokhang

na pamamaslang

na karaniwang

dukha'y timbuwang

dapat managot

yaong may-utos

at mga hayop

na nagsisunod

mahal sa buhay

yaong pinatay

hustisya'y sigaw

ng mga nanay

- gregoriovbituinjr.

* kuha sa pagkilos sa Black Friday laban sa EJK

Pagpupugay kay Miss Myanmar 2020

PAGPUPUGAY KAY MISS MYANMAR 2020

napanood ng madla si Miss Myanmar Thuzar Wint Lwin

sa nakaraang Miss Universe, sadyang matapang din

tangan ang plakard na "Pray for Myanmar," nakita natin

panawagan sa bansa kung saan siya nanggaling

pulitikal na mensahe sa buong mundo'y dala

ang Miss Universe ang ginawa niyang plataporma

plakard na hawak ay nananawagan ng hustisya

para sa piniit at pinaslang sa bansa nila

nagkudeta ang militar Pebrero nitong taon

at maraming nagprotesta ang nangamatay doon

mga halal na lider ng Myanmar ay ikinulong

tindig sa isyu'y sa Miss Universe niya sinulong

ang kanyang Miss Universe National Custome ay simple

subalit napagwagian ito ng binibini

sigaw din niya'y palayain si Daw Aung San Suu Kyi

at ngayon sa kanyang bansa'y nais siyang mahuli

ayon sa balita'y may arrest warrant pala siya

at nais ikulong ng Myanmar military junta

sa kanyang bansa'y naging tinig na ng demokrasya

buting huwag munang umuwi't ikukulong siya

pagpupugay kay Miss Myanmar sa kanyang katapangan

tandaan, Miss Myanmar Thuzar Wint Lwin ang kanyang ngalan

ginawa niya'y kapuri-puri't kabayanihan

bunying babaeng marapat lang nating saluduhan

- gregoriovbituinjr.

Paglalakad ng malayo

PAGLALAKAD NG MALAYO

oo, aking nilalakad ay kilo-kilometro

baka makasalubong ang paksa saanmang kanto

minsan ay di malaman kung sino ang kaengkwentro

kahit batid ang mga siga-siga sa may kanto

paglalakad ng malayo'y isa ring paghahanda

sa binalak na nobelang pilit kong kinakatha

kahit na may panganib o delubyong nagbabadya

pabago-bago na ang panahong di matingkala

minsan, sa kainitan ng araw pa'y naglalakad

buti't mahaba ang manggas, kutis ay di nabilad

habang sa trapik, mga sasakyan ay di umusad

habang nagtitinda sa bangketa'y kinakaladkad

bakit huhulihin ang nais lang maghanapbuhay

ng marangal, bakit inosente'y biglang binistay

ng bala sa ngalan daw ng tokhang na pumapatay

ah, hustisya'y sigaw ng mga lumuluhang nanay

may mga amang kayraming pinapakaing bibig

nawalan ng trabaho't walang pambayad sa tubig,

kuryente't upa sa bahay, sadyang nakatutulig 

habang sa kalangitan ay naroong nakatitig

nais kong maitayo ang lipunang hinahangad

habang gubat sa kalunsuran ay ginagalugad

sa unang hakbang nagsimula ang malayong lakad

habang planong nobela'y kung saan-saan napadpad

- gregoriovbituinjr.

* litratong kuha ng makatang gala sa paglalakad kung saan-saan

Tulang alay sa desaparesidos

TULANG ALAY SA DESAPARESIDOS

(International Week of the Disappeared)

tuwing huling linggo ng Mayo ay inaalala

yaong mga nangawalang di pa rin nakikita

na hanggang ngayon, hinahanap ng mga pamilya

na sa tagal ng panahon ay malamang patay na

o kung sakaling sila'y buhay pa'y di makatakas

sa mga dumukot na talaga ngang mararahas

na walang pakialam sa alituntuning patas

di nagpapakatao't sa laban ay di parehas

anong hirap sa loob ng kanilang pagkawala

lumuluha nakangiti man sa harap ng madla

sugat ay balantukan, sa loob ay humihiwa

mga may kagagawan ay malalaman pa kaya

sana, hustisya'y kamtin pa ng desaparesido

sila sana'y matagpuan pa sa buhay na ito

anak na'y nagsilaki't nagtapos ng kolehiyo

nag-asawa't nagkaanak, wala pa rin si lolo

hanggang ngayon, ang hanap ng pamilya'y katarungan

na kahit sana bangkay ay kanilang matagpuan

upang marangal na libing, mga ito'y mabigyan

upang makapag-alay ng bulaklak sa libingan

- gregoriovbituinjr.

Nobela't piniritong talong

NOBELA'T PINIRITONG TALONG

madaling araw, ang mga aso'y umaalulong

di na nakatulog, umaasang may nakatulong

sa mga kasamang ang suliranin ay linggatong

umaga, bumangon na ako't nagprito ng talong

ang dalawang talong ay aking ginayat sa tatlo

hinati sa gitna, gumilit sa bawat piraso

ano kaya, lagyan ko ng toyo para adobo

may mantika naman, kaya ipinasyang iprito

ito ang aking agahang nakabubusog sadya

habang muli na namang magsusulat maya-maya

ang una kong nobela'y sinusubukang makatha

kahit nakikita nilang ako'y mukhang tulala

sa nobela ko'y walang iisang tao ang bida 

may kwento bawat tao na dapat kinikilala

kolektibong aksyon ng bayan ang pinakikita

bida ko'y ang nagsasama-samang kumilos na masa

ito yata'y epekto ng masasarap kong luto

tulad ng talong na pinrito kong buong pagsuyo

tulad ng patuloy na pagsintang di maglalaho

nobela ma'y hinggil sa kwentong may bahid ng dugo

- gregoriovbituinjr.

Ang karapatang magpahayag at magprotesta

ANG KARAPATANG MAGPAHAYAG AT MAGPROTESTA

makabagbag-damdamin ang tinugon ni Miss India

ah, talaga namang ako'y napahanga talaga

ipinaliwanag ang karapatang magprotesta

at kalayaang magpahayag ay mahahalaga

siyang tunay, sapagkat bukas ang kanyang isipan

na ipagtanggol ang katarungan at karapatan

lalo't pantay na karapatan sa kababaihan

upang isatinig ang kawalan ng katarungan

karapatang pasiya ng nagkakaisang tinig

na kapwa'y sa panlipunang hustisya kinakabig

upang ang mapagsamantala'y talagang malupig

upang maliliit at inaapi ang mang-usig

karapatan ng bawat tao ang pagpoprotesta

sa kung ano ang nakakaapekto sa buhay nila

protesta'y makapangyarihang sandata ng masa

lalo na't namamayani sa bansa'y inhustisya

pipikit na lang ba sa mga patayang naganap

na walang due process, sa tokhang iyan ang nalasap

ng maraming inang sa anak nila'y may pangarap

na sa atas ng bu-ang, buhay ay nawalang iglap

katarungan sa mga walang prosesong pinaslang 

at iprotesta ang kawalanghiyaan ng bu-ang

salamat, Miss India, sa maganda mong kasagutan

upang karapatan bilang tao'y maunawaan

- gregoriovbituinjr.

* litrato at sinabi ni Miss India, mula sa google

Paa'y nakatindig pa rin sa lupa

PAA'Y NAKATINDIG PA RIN SA LUPA

ayokong magmalaking marami-raming nagawa

dahil baka sa bayan, mga ito pala'y wala

kaya sa esensya, wala pa rin akong nagawa

dahil pinaghirapan ay walang silbi sa madla

kaya mga paa'y sa lupa laging nakatindig

mahinahon, mapagkumbaba, katulad ng tubig

kahit na nagsisikap sa mga gawaing bisig

ay sa putikan pa rin ang puso ko'y pumipintig

kayraming nakausap, nakapanayam na nanay

na ang mga anak ay bigla na lamang pinatay

walang due process, bala ang sa anak nga'y bumistay

hanggang ngayon, walang hustisya kundi dusa't lumbay

pinagmamasdan ko ang buwan paglitaw sa gabi

at kung walang buwan ay nakatitig sa kisame

sa Kartilya, kabakahin ang mga mang-aapi

ipagtanggol ang bayan laban sa mga salbahe

pinili kong maging kasangga ng mga maliit

kaya narito pa ring manggagawa'y sanggang dikit

paa'y laging nasa lupa, putik man ang pumagkit

at nakikibaka upang hustisya'y maigiit

- gregoriovbituinjr.

* litatong kuha ng makatang gala sa isang pasilyo niyang nilakaran

Ang tindig ko'y sa matuwid

ANG TINDIG KO'Y SA MATUWID

nakakatindig ako ng tuwid at taas-noo

dahil sa paninindigan at tangan kong prinsipyo

aktibistang layunin ay lipunang makatao

at itinataguyod ay karapatang pantao

naninindigan sa prinsipyo't paraang matuwid

pinaglalaban ang karapatan kahit mabulid

sa karimlam sa pagsagupa sa sistemang ganid

panlipunang hustisya sa masa'y dapat ihatid

panigan lagi ang katuwiran at katarungan

isabuhay ang paggalang sa bawat karapatan

pantay, patas at parehas sa kapwa mamamayan

taas-noo nating mahaharap ang sambayanan

kaya narito ako, prinsipyadong nakatindig

at mga api sa lipunan ay kakapitbisig

tulad sa Kartilya, sa matuwid ako sumandig

upang kahit mamatay ay masayang malulupig

mawawala ako sa mundong walang bahid dungis

pagkat patuloy akong nagpapatulo ng pawis

pagkat nakibaka sa kabila ng dusa't hapis

pagkat aktibista akong ang konsensya'y malinis

- gregoriovbituinjr.

Kung bakit dapat walang nyutral

KUNG BAKIT DAPAT WALANG NYUTRAL

"If you are neutral in situations of injustice, you have chosen the side of the oppressor." ~ Desmond Tutu, born 7 October 1931, is a South African Anglican cleric and theologian, known for his work as an anti-apartheid and human rights activist. Winner of the 1984 Nobel Peace Prize.

katulad ko'y Libra rin ang aktibistang kleriko

taga-South Africa na Anglikanong teologo

wala raw dapat nyutral o tatahimik na tao

pag inhustisya na'y gumagambala sa kapwa mo

mabuhay ka, Desmund Tutu, kayganda ng tinuran

hinggil sa karapatan at hustisyang panlipunan

kinilala sa kanyang nagawa para sa bayan

may premyong Nobel pa sa usaping kapayapaan

pag nyutral ka sa mga inhustisya'y pumapanig

sa mga gawang kalupitan, krimen, panlulupig

pagsasamantala't pang-aaping dapat mausig

sa paglaban sa masama'y dapat tayong tumindig

pag nagtakip ka ng mata sa kawalang hustisya

pag nagtakip ka ng taynga sa hinaing ng masa

pag sa kawalang hustisya'y ayaw mong makibaka

pinili mo nang pumanig sa mapagsamantala

may karahasang nangyayari, tatahimik ka lang

takot kang madamay kaya wala kang pakialam

iniisip lang ay makasariling kaligtasan

tila nagtanggol sa karapatan ay inuuyam

kaya ako, di ako nyutral sa mga nangyari

lalo't sa kawalang hustisya, ako'y isang saksi

kahit patula, ipaaabot ko ang mensahe

dapat nating labanan ang anumang pang-aapi

- gregoriovbituinjr.

Ang suot ni Miss Singapore sa Miss Universe 2020

ANG SUOT NI MISS SINGAPORE SA MISS UNIVERSE 2020

tunay na makapukaw-pansin ang suot na iyon

ni Miss Singapore, panawagan at kanilang tugon

dahil maraming binubugbog na mga Asyano

sa Amerika na ang dalang ideya'y rasismo

"Stop Asian Hate" ang nakasulat sa kanyang kapa

na makabuluhang islogan tungo sa hustisya

nagpapalaganap ng rasismo'y dapat malupig

mga nananakit ng Asyano'y dapat mausig

"Stop Asian Hate", islogang sadyang makatarungan 

upang itigil ang nagaganap na karahasan

ah, wakasan na ang anumang namumuong galit

dahil diyan sa rasismo na ideyang kaylupit

naalala ko nga ang Kartilya ng Katipunan

at Liwanag at Dilim ni Jacinto sa islogan

tao'y pantay-pantay anuman ang kulay ng balat

kay Jacinto: Iisa ang pagkatao ng lahat

salamat, Miss Singapore, at minulat mo ang mundo

laban sa dahas at rasismo sa mga Asyano

magpakatao't makipagkapwa ang bawat isa

at pag-ibig dapat ang mangibabaw na ideya

- gregoriovbituinjr.

* litrato mula sa google

Si Miss Peru hinggil sa climate change

SI MISS PERU HINGGIL SA CLIMATE CHANGE

mabuhay ka, Miss Peru, sa iyong magandang tugon

doon sa Miss Universe, sa question and answer portion

hinggil sa climate change, tayo'y kolektibong umaksyon

magtulungan tayo't sagipin ang planeta ngayon

tunay kang inspirasyon para sa kinabukasan

ng mga sunod na henerasyon ng kabataan

dapat din nating pag-isipan ang kanyang tinuran

lalo na't tayo'y may kolektibong pananagutan

upang sama-samang kumilos at magkapitbisig

nang masagip ang nag-iisang tahanang daigdig

mga sumisira ng kalikasan ay mausig

at maparinig ang nagkakaisa nating tinig 

huwag hayaang dahil sa climate change ay malusaw

ng unti-unti ang mundong ayaw nating magunaw

kay Miss Peru, kami'y nakikiisa sa pananaw

magtulong upang magandang daigdig ay matanaw

- gregoriovbituinjr.

- litrato at sinabi ni Miss Peru ay mula sa google

Mga panawagan sa Miss Universe 2020

MGA PANAWAGAN SA MISS UNIVERSE 2020

sa Miss Universe na paligsahan ng kagandahan

may makatawag pansin sa kanilang kasuotan

ginamit nilang plataporma ng paninindigan

ang suot nilang may panawagang makabuluhan

na dapat buong mundo'y basahin ito't pakinggan

"Stop Asian Hate" kay Miss Singapore Bernadette Belle Ong

may plakard: "Pray for Myanmar" suot ang national custom

at "No more hate, violence, rejection, discrimination"

kay Miss Uruguay na animo'y pakpak niyang telon

makatuturang pahayag sa buong mundo'y layon

mabuhay ang mga Miss Universe na may prinsipyo

palaban, sadyang nagpupugay kaming taas-noo

sa panawagan nilang pangkarapatang pantao

islogang repleksyon ng bansa nila't pagkatao

na umaaalingawngaw na sa buong uniberso

nawa panawagan n'yo sa buong mundo'y marinig

para sa karapatang pantao'y magkapitbisig

upang mga mandarahas ay talagang mausig

upang panlipunang hustisya'y talagang manaig

nang ating mundo'y mapuno ng hustisya't pag-ibig

- gregoriovbituinjr.

* mga litrato mula sa google

Tinig sa karimlan

TINIG SA KARIMLAN

narinig mo rin ba ang tinig na aking narinig

na dama kong sa lalamunan ay nakakabikig

panahon pa ba itong punung-puno ng ligalig

na dama mong may aninong sa iyo'y nakatitig

dahil ba may multo o dahil may banta ng tokhang

multo ba'y guniguni't mga patay na nilalang

tokhang naman ay mga buhay na nais mamaslang

sinong dapat katakutan mo kundi mga halang

dapat umuwi na ng bahay pagsapit ng dilim

baka sa disoras ng gabi'y dumatal ang lagim

di pa dahil sa multo pag natulog ng mahimbing

kundi sa tokhang na krimen ngang karima-rimarim

kanino ka matatakot, sa patay o sa buhay

sa multong likha lang ng guniguni nilang tunay

o sa buhay na sadya namang kaya kang mapatay

kayrami nang tinokhang at naghambalang na bangkay

muli, pakinggan ang tinig na iyong naulinig

sumisigaw ba ng hustisya ang iyong narinig

o baka kasa na ng baril ay di mo pa dinig

ikaw na pala'y puntirya, dapat silang mausig

sadyang anong lupit ng may-atas, bu-ang talaga

kahit tanungin mo ang mga namatayang ina

naghihinagpis sa pagkawala ng mahal nila

silang nananawagan ng panlipunang hustisya

- gregoriovbituinjr.

Parusa sa di nakadalo

PARUSA SA DI NAKADALO

ano kayang parusa sa mga di nakadalo

sa anumang aktibidad tulad ng pulong dito

paano pag organisasyon ay nagkokongreso

anong parusa sa mga pinunong wala rito

sakanian daw, ayon sa isang talatinigan

sakantan naman kung tawagin sa bayan ng Lucban

pagluhod kaya sa balatong ang kaparusahan

o pagmumultahin lang yaong sa pulong lumiban

kaya ba di dumalo'y may di maiwasang sanhi?

baka namatayan o may aksidenteng masidhi?

di ba makalakad, mahina ang tuhod at binti?

pag naparusahan ba'y mananatiling kasapi?

masusing pananaliksik ang kakailanganin

upang mabatid bakit may sakanian sa atin

anong batas ang nakasasakop dapat alamin

sinong datu o raha ang nag-atas upang tupdin

- gregoriovbituinjr.

* mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, p. 1080

Iilang babasahin

IILANG BABASAHIN

sadyang tinipon ko ang ilang babasahin doon

pagkat makasaysayang sulatin ang mga iyon

tungkol sa pakikibaka, tungkol sa rebolusyon

tungkol din sa pagbabago ng sistema't pagbangon

tatlong taon akong naging regular na obrero

at naging tibak mula sa dyaryo sa kolehiyo

binasa noon sina Che Guevara't Fidel castro

at natuto bakit makatwiran ang sosyalismo

dahil kina Lenin, lipunang makatao'y mithi

ang kaapihang pribadong pag-aari ang sanhi

kaya sa aming bibig ay laging namumutawi:

pagsasamantala ng tao sa tao'y mapawi

kongkretong pagsusuri sa kongkretong kalagayan

sarili'y tanungin: bakit may dukha at mayaman

pag-aralan ngang mabuti't suriin ang lipunan

anong nagdulot ng kaapihan ng sambayanan

bakit dapat pawiin ang pag-aaring pribado

na siyang sanhi ng kahirapan sa buong mundo

ah, dapat ngang itayo ang lipunang makatao

maraming salamat sa mga babasahing ito

babasahing nagpaunlad nitong puso't isipan

upang sistema ng lipunan ay maunawaan

upang mabatid din ang dahilan ng karukhaan

kaya dapat lumaya rito ang sangkatauhan

- gregoriovbituinjr.

Tuloy ang laban

TULOY ANG LABAN

di pa rin nagbago ang nabitiwang pangungusap

na ipagpapatuloy ang niyakap kong pangarap

bilang kasangga ng uring obrero't mahihirap

dahil sa mga pagsasamantalang nagaganap

pawiin ang dahilan ng kaapihan sa mundo

pati na pagsasamantala ng tao sa tao

itayo ang gobyerno ng masa't uring obrero

habang tangan ang isinasabuhay na prinsipyo

simpleng pamumuhay at puspusang pakikibaka

habang nagsisikap pa ring mabago ang sistema

pinanghahawakan ang kinabukasan ng masa

pagbaka upang kamtin ang panlipunang hustisya

isa lang akong simpleng tibak sa mundong nagisnan

na sana kahit munti'y may maiambag sa bayan

nagnanasang itayo ang makataong lipunan

na walang burgesya't mapagsamantalang iilan

tuloy ang laban habang tinutupad ang pangarap

upang tuluyang lumaya ang kapwa mahihirap

sa bulok na sistema ng burgesyang mapagpanggap

upang pangarap na sistema'y tuluyang malasap

- gregoriovbituinjr.

Sa paglalakad

SA PAGLALAKAD

naglalakad-lakad basta't huwag lang matalisod

at magbubunga rin ang bawat pagpapakapagod

marahil, ilang taon pa'y tatangan na ng tungkod

habang mga obrero'y mababa pa rin ang sahod

tila walang katapusang paglalakad sa buhay

na sa bawat hakbang ay patuloy na nagninilay

natatandaang bilin ng mga bayani'y gabay

magpakatao't makipagkapwa'y gawin mong tunay

sa Kartilya ng Katipunan ay naroon ito

pati na rin sa Liwanag at Dilim ni Jacinto

gabay sa kinabukasan, gabay sa kapwa tao

habang itinatakwil ang pag-aaring pribado

tila raw ibang daigdig ang aking nililikha

pagkat atang na tungkulin ang isinasagawa

gayunman, patuloy ang lakad tungo sa adhika

tutupdin ang payo ng mga bayaning dakila

bagamat ako'y tila anino lamang sa iba

umano'y walang magagawa pagkat nag-iisa

subalit di lang ako ang naglalakad mag-isa

baka may mas magawa nga kung kami'y sama-sama

di natin madadala sa hukay ang kayamanan

kaya mabuti pa ang pangalan at karangalan

ipaglaban ang dignidad ng kapwa mamamayan

pati ang inaasam na hustisyang panlipunan

- gregoriovbituinjr.

* litratong kuha ng makatang gala habang naglalakad kung saan-saan

Sa pagdilim ng kalangitan

SA PAGDILIM NG KALANGITAN

aking pinagmamasdan ang malabong panginorin

habang nagninilay sa kabila ng paninimdim

katatapos lamang ng bagyo't kaylakas ng hangin

habang di nalilimot ang diwatang naglalambing

pugad ng mandaragit ang tinitimbang sa ulap

at unti-unting tinutupad ang mga pangarap

bagamat nababata ang nararanasang hirap

ang nakikitang pag-usbong ay di naman mailap

dinggin mo ang tinig ng iyong makataong budhi

at mababatid mo bakit gayon ang aking mithi

nais kong kapayapaan sa puso'y manatili

upang wala nang pagsasamantala pang maghari

minsan, nakita ko ang lambanang lilipad-lipad

habang naroroon ang pagong na sadyang kaykupad

tatalunin daw ang kunehong bigla sa pagsibad

at tunay nga, mas mabilis kaysa takbo ang lakad

pinagmasdan ang kalangitan sa kanyang pagdilim

at maririnig mo na ang nag-aawitang lasing

milyun-milyon na ang apektado ng COVID-19

iba'y di na nakita ang mahal bago ilibing

- gregoriovbituinjr.

* litratong kuha ng makatang gala sa lalawigang napuntahan

Katarungan

KATARUNGAN

mula salitang ugat na tarong ang katarungan

mula rin sa Hiligaynon, Sebwano't Kapampangan

pagbibigay ng tamang pasiya ang kahulugan

o wastong pag-iral ng batas, batay sa katwiran

ito rin ang pagsalin sa Espanyol na hustisya

sa Ingles ay justice, nauunawaan ng masa

batay din sa golden rule, ang sabi naman ng iba

ayaw mong gawin sa iyo'y huwag gawin sa kapwa

pag buhay ang inutang, buhay din ang kabayaran?

o pag buhay ang inutang, dapat kang parusahan?

batay sa Konstitusyon, batay sa batas ng bayan

upang kamtin ng mga biktima ang katarungan

sadyang masalimuot, paano ito kakamtin?

mahalaga'y parusahan ang gumawa ng krimen

halimbawa'y E.J.K. ang ginawa ng salarin

pagkat utos ng pangulo'y dapat nang patalsikin?

sa mga nangyayaring krimen, sinong mananagot?

yaong nakagawa lang, o pati utak ay sangkot?

sigaw ng katarungan sa ugat ay nanunuot

utak ay di dapat maabsuwelto o makalusot

pag hustisya'y nakamit, kalooban na'y tiwasay?

kahit di na naibalik ang buhay ng pinatay?

hustisya'y nakamit pag napanagot ang pumatay?

pag loob na'y payapa, hustisya'y nakamtang tunay?

- gregoriovbituinjr.

* E.J.K. - extrajudicial killing, pagpaslang

* kahulungan ng katarungan, mula sa UP Diksiyonaryong Filipino, pahina 594